İş kazası Dünya Sağlık Örgütü tanımlamasında “planlanmamış, yaralanmalara, makine ve teçhizatın zarara uğramasına ya da üretimin bir süre durmasına yol açan olay” belirtilmiştir. İSG’nin en kapsamlı kurumlarından biri olan ILO ise iş kazasını; “belirli bir zarar ya da yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik olay” şeklinde tanımlamıştır. İş kazası her işyeri için olasılık dahilindedir. İSG faktörünün ilk gündeme geldiği yıllardan bugüne kadar yapılan araştırmalar kaza olasılığı konusunda farklı değerlendirmeler ortaya koymuş ve önlemler de bu değerlendirmeler sonucu şekillenmiştir. İş Sağlığı ve Güvenliğinde Kaza Zinciri de bu değerlendirme ve incelemelerin sonucu ortaya çıkmış bir sonuçtur.
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Kaza Zinciri Nedir?
Bir kaza olayının meydana gelmesinde domino etkisi oluşturan beş faktör ortaya konulmaktadır. Bu faktörlerin sırayla gerçekleşmesi de kaza zinciri olarak tanımlanmaktadır.
Kaza zincirini oluşturan adımlar
- İnsanın yaradılış halinin mekanik sistemler karşısındaki zayıflığı
- Dikkatsizlik, asabiyet, dalgınlık ve ihmal gibi kişisel hatalar
- Kişinin tehlikeli hareketi bir diğer kaza faktörüdür
- Kaza
- Yaralanma, zarar veya hasar ise kaza zincirinin son halkasıdır.
İş kazalarının sebeplerinin araştırılmasında ki teorilerde farklı yaklaşımlar kullanılmış olsa da tümünde insanın kazaya olan etkisi ön plandadır. Domino/zincir kuramında sıralanan beş adımın herhangi birinin ortadan kaldırılması durumunda kaza zinciri kopar ve kaza gerçekleşemez. Kaza zincirinin ancak 3’üncü adımına müdahale edilerek kazalar önlenebilir.
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Kaza Zinciri iş kazasında oluşan yaklaşımların sadece bir tanesidir. Diğer teorileri de kısaca tanımlayalım.
Tek Faktör Yaklaşımı
İSG Uzmanları tarafından pek kabul görmeyen bu yaklaşım kazanın tek bir nedene bağlı olarak gerçekleştiğini savunur.
Enerji Teorisi
Kazaların daha çok enerji transferi sırasında meydana geldiğini savunan bir yaklaşımdır. Enerji boşalması ne kadar büyükse hasarın da potansiyelinin artacağı öngörülür.
İnsan Faktörü Yaklaşımı
Eğitimsizlik ya da iş niteliklerine uyum sağlayamamak, dikkatsizlik gibi insani durumların kazada etken olduğuna yönelik savı olan yaklaşımdır.
Kaza-Olay Kuramı
Bu yaklaşımda inan hatası ve çalışma alanı yetersizlikleri birlikte değerlendirilir.
Sistem yaklaşımı
Kaza neden olan durumu sistem bazında algılayan bu görüş ise İnsan, makine ve çevreyi birlikte baz alır.
Kombinasyon Yaklaşımı
Bir tek teorinin tüm hadiseleri açıklayamayacağını öne süren bu yaklaşım; kaza faktörlerinin kombinasyonunu savunur.
Epidemiyoloji Kuramı
Çevre faktörlerinin hastalık oluşumundaki bağı kaza ile de uyarlanabileceği savunulur.
Çok Etken Yaklaşımı
Kazaya sebep olabilecek tüm etkenleri birlikte değerlendirir.
Kaza Zincirini Etkileyen Faktörler
- Yapılan iş ve kullanılan ekipman ile ilgili eğitimleri almamak,
- İş yerinde sorumlu olunan araç veya ekipmanların imalatçı talimatları doğrultusunda kullanılmaması
- Aceleci davranmak ya da güvenli kararlar vermemek,
- İşyeri kuralları veya iş disiplinine uymamak
- Kişisel Koruyucu Donanımları kullanmamak ya da yanlış kullanmak
- Dikkatsizlik, düzensizlik
- İşin niteliğinin bağlı olduğu yasal prosedürleri veya yasakları takip etmemek,
- Arızalı ve bakımı/kontrolü yapılmamış ekipman ve binalarda çalışmak,
- Yetersiz uyarı ve ikazlar tabelası kullanmak
- Yetersiz havalandırma, aydınlatmada ya da fazla sıcak veya soğuk ve çok aydınlık ortamda çalışmak.
İş kazaları yaklaşımı ne olursa olsun önlenebilir durumlardır. Hem uzmanların hem de çalışanların güvenliği için lütfen risklerinizi gözden geçirin. Risk kontrolleri ve periyodik bakım için Ender OSGB uzmanlarımıza danışın.
