Geçtiğimiz hafta Kahramanmaraş Pazarcık ilçesinde 7,4 ve Gaziantep Nurdağı ilçesinde 6,4 büyüklüğünde iki deprem meydana geldi. Artçılar ve kurtarma çalışmaları ise halen devam ediyor. Son yaşanılan bu depremle birlikte yeniden bina yapılarının malzeme eksikliği, sistem yanlışlıkları da yeniden gündemde. Depreme dayanıklı binaların önemi 1999 depreminden beri konuşulsa da son depremle görülüyor ki bu konuda bilinçli bir seçim ne yazık ki söz konusu olamamış. Dolayısıyla internet üzerinde de depreme dayanıklı yapıların ne şekilde inşa edildiğine dair bilgi arayışı arttı. Bize kısa kısa bu konuda sizlere bilgi vermeye çalışacağız. Radye temel nedir?, Ne işe yarar sorularına cevap vermeye çalışalım.
Radye temel nedir?
Bu temel, bir yapıyı yer sularının çalışmasına karşı koruyan özel kaplama olarak genel bir tanımla açıklanmaktadır. Radye jeneral temel, en basit anlatımı ile bina yükünün zemine düzgün bir şekilde dağılmasını sağlar. Bu temel kaplaması deprem anında yapıyla birlikte hareket eder. Dolayısıyla yapıda hasar oluşumunu da ciddi anlamda engeller.
Radye temel, aslında çelikle güçlendirilmiş, kolonları veya duvarları destekleyen ve yükleri yapıdan toprağa aktaran geniş bir toprak alanına dayanan kalın bir beton levhadır. Genellikle hasır temel, desteklediği yapının tüm alanına yayılır. Radye temel genellikle zemin koşullarının zayıf olduğu konut veya ticari binalarda kullanılır.
Bu temel, binadan gelen toplam yükü tüm zemin kat alanına iletir. Radye temelin gerilme dağıtma mekanizması çok basittir. Yapının toplam ağırlığı ve matın kendi ağırlığı hesaplanır ve zemin üzerindeki gerilimi hesaplamak için kapladığı temelin toplam alanına bölünür.
Bu temellerde olduğu gibi, temelin toprakla temas alanı diğer tüm temel türlerinden çok daha fazladır, bu nedenle yük daha geniş bir alana dağılır ve böylece zemin üzerindeki gerilme daha az olur ve zeminin kayma kırılması olasılığı azalır.
Ne zaman tercih edilir?
- Zeminin taşıma kapasitesi düşük olduğunda,
- Yapının yükü geniş bir alana dağıtılması gerektiğinde,
- Bir temel alanı, yapının altındaki toplam zemin alanının yüzde 50’sini kapladığında,
- Sütunlar veya duvarlar, tek tek temeller üst üste gelecek şekilde yakın yerleştirildiğinde
- Toprak üzerindeki stresin azaltılması gerektiğinde.
- Toprak tabakaları öngörülemez olduğunda ya da
- Bodrum yapılacaksa radye temel kullanılır.
Radye Temel Türleri
Toprağın durumuna veya temele uygulanan yüke bağlı olarak birkaç çeşit radye temel kullanılabilir. İnşaatta kullanılan farklı radye temel türleri şunlardır:
Düz Levha
Düz levha olarak adlandırılan radye sistemi temelin en basit şeklidir. Bu tip bir levha, kolonlar ve duvarlar küçük aralıklarla düzgün aralıklarla yerleştirildiğinde ve maruz kalan yükler nispeten küçük olduğunda kullanılır.
Kolonların Altında Kalınlaşmış Levha
Kolon veya taşıyıcı duvarlar daha ağır yüklere maruz kaldığında, kolon ve duvarların altındaki döşeme kalınlaştırılır ve diyagonal kesme ve negatif donatıya karşı ekstra donatı sağlanır.
İki Yönlü Kiriş ve Döşeme
Bu radyede kirişler, kolonları ve ayrıca duvarları birleştiren radye döşeme ile tek parça olarak dökülür.
Ayaklı Levha
Bu radye döşeme çeşidinde ise sütunların tabanında bir kaide bulunur. Bu tip temelin amacı, kolonların altında kalınlaştırılmış düz levha ile aynıdır.
Kazıklı Sal
Bu tip radye temel kazıklarla desteklenir. Kazıklı bir sal, sığ bir derinlikteki toprak yüksek oranda sıkıştırılabilir. Ayrıca su tablası yüksek olduğunda kullanılır. Radye altındaki kazıklar oturmayı azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca kaldırma kuvvetine karşı direnç sağlar.
Sert Çerçeve Matı
Bu tip radyede temel duvarları derin bir kiriş görevi görür. Kolonların aşırı ağır yükler taşıması ve bağlantı kirişlerinin derinliğinin 90 cm’yi aşması durumunda çerçeve matı alınır. Burada iki beton levha üst üste yerleştirilir ve temel duvarları ile her iki yönde bağlanır ve böylece hücresel bir radye temel oluşturur.
Radye temelinin montajı için kullanılan bazı malzemeler
- Kalıp
- Ayırıcı
- Güçlendirme
- Beton.
Sonuç olarak, basit inşaat süreci ve sığ derinlikte toprak durumunun zayıf olduğu yerlerdeki etkinliği nedeniyle en yaygın temel sistemlerinden biridir. Temelin optimum kullanımı için zemin durumu araştırılmalı ve binanın yükleme durumu analiz edilmeli ve güvenli bir inşaat için gerekli önlemler alınmalıdır. Yaşadığımız deprem nedeniyle hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, yaralılara şifa ve yakınlarına sabırlar diliyoruz. Lütfen önlem alın! Yapılarınızın doğru inşa edildiğinden emin olun. İş yeriniz için alınabilecek önlemler konulu yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
